Thu nhập 2.500 USD/tháng, dùng điện thoại giá 4 triệu
đồng, Sarah vô cùng ngạc nhiên, khâm phục khi thấy bạn bè người Việt
toàn dùng iPhone. "Bạn bè đứa nào cũng iPhone, mình lạch cạch mấy con dế
lởm thì nhục lắm, dù có phải ăn mỳ tôm trừ bữa cũng phải cố sắm một
cái". Đây là suy nghĩ của không ít bạn trẻ và với tâm lý đó, cho dù Việt
Nam có mức thu nhập vào loại thấp của thế giới thì mật độ dùng điện
thoại iPhone ở các thành phố lớn cũng không thua bất kỳ nước giàu nào,
thậm chí có khi còn hơn.

Sarah, cô gái 29 tuổi người Australia đang làm việc
cho một tổ chức phi chính phủ ở Hà Nội, mắt tròn mắt dẹt khi thấy các
đồng nghiệp và bạn bè Việt Nam phần lớn dùng iPhone, đến quán cà phê
cũng thấy nhan nhản thứ điện thoại mà cô vẫn cho là rất cao cấp này
trong tay các nam thanh nữ tú. "Tôi cứ tưởng Việt Nam nghèo lắm, không
ngờ các bạn trẻ mà đã kiếm được nhiều tiền như vậy".


Với thu nhập 2.500 USD mỗi tháng, Sarah chỉ dùng một
chiếc điện thoại giá trên dưới 4 triệu đồng. Cô cho biết ở nước cô,
iPhone vẫn là loại hàng hóa cao cấp, xa xỉ, vì thế nếu không có thu nhập
cao thật sự thì phải rất mê công nghệ mới mua nó. Sarah hẳn sẽ càng
ngạc nhiên nếu biết rằng, ở Việt Nam, những người có thu nhập khoảng 300
- 400 USD mỗi tháng dùng Iphone là hết sức bình thường, đầy người thất
nghiệp hay chưa làm ra tiền cũng phải mua iPhone cho bằng bạn bằng bè.

Duy Tuấn, 31 tuổi, sống ở phường Lê Lợi, thành phố
Vinh, là công chức nhà nước, lương gần 3 triệu đồng. Vợ anh mở quán bán
bánh kẹo, bim bim tại nhà, thu nhập vừa đủ nuôi hai đứa con và có một
chút tích lũy phòng khi đau ốm. Thế nhưng Tuấn vẫn bắt vợ bớt tiền tiết
kiệm để mua cho anh một "con" iPhone hồi mới có phiên bản 3G, rồi khi 4G
xuất hiện anh lại thêm tiền để đổi. Tuấn không ham chụp ảnh, cũng chẳng
mê nghe nhạc, nhưng thích ngồi cà phê với bạn bè và vì thế cần phải có
iPhone.

Ai gặp Lê Thiên cũng nghĩ chàng trai 24 tuổi này là
một mẫu thành đạt sớm: ăn mặc rất sang, iPhone, iPad đủ bộ, ngồi ở những
quán cà phê của giới sành điệu. Nhưng nếu theo chân Thiên sau những
cuộc gặp đó, sẽ thấy anh lui về một xóm trọ, trong căn phòng lụp xụp mà
anh thuê chung với ba người bạn. Ra trường gần hai năm mà Thiên chưa ổn
định việc làm, vẫn thử việc hết chỗ nọ chỗ kia. Nhưng để có một vẻ ngoài
sáng choang "cho chúng nó khỏi khinh", dù toàn mua đồ dùng rồi, anh
chẳng những phải nhịn ăn nhịn uống mà còn vay nợ loanh quanh, nói dối bố
mẹ xin tiền...


"Mấy giờ rồi mà còn đi xe máy?"

Đó là câu mà Nhật Minh (23 tuổi, Hà Nội) nói với bố mẹ
lúc ông bà đề xuất mua cho con trai chiếc xe máy mới, sau khi anh phàn
nàn là cái xe Nouvo đang đi đã quá "tã". Minh muốn bố mẹ mua cho anh một
con xế hộp vì "Bố mẹ xem, bạn con còn đứa nào ngày ngày đội mũ bảo hiểm hít bụi như con đâu". Bao lâu nay, Minh vẫn đau đáu về chuyện phải mua được xe hơi, vì anh cảm thấy "hèn hèn, nhục nhục thế nào"
khi mỗi lần tụ tập, đám bạn nhàn nhã trên chiếc bốn bánh còn anh tất ta
tất tưởi, mồ hôi mồ kê nhễ nhại chờ bảo vệ ghi số lên yên. Còn hễ cả
đám rủ nhau đi chơi xa là anh phải muối mặt đi ké.

Thực ra bạn đồng lứa của Minh đa số vẫn cưỡi xe máy, thậm chí xe còn cà tàng hơn anh, nhưng anh không kể đến họ, vì "Ở đời nhìn lên chứ cứ nhìn xuống thì bao giờ cho khá được". Nhật Minh giận dỗi, làm mình làm mẩy với bố mẹ, cuối cùng các cụ cũng rút sổ tiết kiệm ra cho con mua xe.

Còn Trung Trực, 26 tuổi, Thanh Hóa thuyết phục bố mẹ
mua ô tô để có cái chở hàng. Gia đình anh kinh doanh, ki-ốt thuê mặt phố
rất bé nên kho hàng vẫn đặt ở nhà, khách mua nhiều vẫn phải chở từ nhà
ra. Trực nói, thuê xe ôm vừa tốn vừa không chở được nhiều, phải mua ô
tô, khi cần ra Hà Nội lấy hàng thì tự đánh xe mình luôn. Ông bố đồng ý,
bảo mua cái xe tải loại nhỏ, thế là Trực giãy lên: "Xe
tải con không có bằng lái, hàng nhà mình có cồng kềnh đâu mà cần xe
tải, mua xe thường thôi, để thỉnh thoảng cả nhà mình còn chở nhau đi
chơi chứ".


Ông bố bảo mua gì thì mua, trong vòng 350 triệu thôi. Ngay hôm sau, Trực mang về cái Camry bóng loáng: "8 trăm triệu bố ạ, bạn con bán rẻ". Ông bố nhảy dựng lên, nhưng ông con bảo: "Con đặt cọc rồi, nó phải đuổi mấy khách đi để bán cho con, không lấy nó chửi chết".
Thế là bố phải xì tiền. Từ hồi về nhà, cái xe ấy chưa chở hàng được bữa
nào. Tối tối, Trực lái nó đi nhậu, đi uống nước, quán cách nhà có vài
cây số. Anh bảo với đám bạn: "Ông già
tao bảo sao không mua Matiz hay Vitara. Trời ơi, cái mặt tao mà lại đi
mấy cái chuồng gà đó cho chúng nó cười thối mũi sao".

Đua đòi bao giờ cũng đi kèm lãng phí

Không có tiền, cũng không thực sự cần nhưng vẫn phải
mua bằng được vì nó là thời thượng, vì người khác có mình cũng phải
có..., cái bệnh đua đòi này có vẻ càng ngày càng nặng. Bao nhiêu cô nữ
sinh bố mẹ chẳng giàu là mấy nhưng ngốt hết cả người vì ngày nào trên
Facebook cũng có đứa bạn tung ảnh váy, túi hoặc phấn son hàng hiệu vừa
sắm được lên khoe, thế là nỉ non, khóc lóc "nã" tiền phụ huynh bằng
được. Bà mẹ, trong khi rên rỉ vì giá xăng tăng 900 đồng/lít, hay thở
than vì bó rau muống hôm qua mới 6.500, nay đã 7.000 đồng, thì vẫn phải
móc tiền triệu cho con gái ném vào cuộc đua phù phiếm. Không chỉ các cô
bé, nhiều phụ nữ trưởng thành cũng lao vào cơn lốc này. Không phải người
mẫu, diễn viên, không có thu nhập khủng, nhưng họ vẫn cảm thấy mình
"kém tắm" nếu túi không phải LV, Hermes, mỹ phẩm không phải Chanel...;
bản thân và gia đình cố được thì kiếm đàn ông chu cấp.


Bởi bỏ cả đống tiền mua hàng xa xỉ chỉ bởi đua đòi chứ
không do nhu cầu thật sự nên chuyện lãng phí là đương nhiên. Chiếc
iPhone đắt đỏ bởi bao tính năng hữu dụng tuyệt vời, nhưng trong tay
nhiều người, ngoài việc làm đẹp mặt chủ nhân và chơi game, nó chẳng có
tích sự gì khác. Chiếc xe ô tô mà họ phải è cổ đóng số tiền thuế và phí
khổng lồ, rốt cục chỉ để lấy le và gây tắc đường. Nếu họ là đại gia hay
thiếu gia thì đã đành một nhẽ, đằng này nhiều người vẫn nhăn mặt kêu khổ
khi vợ bảo đưa tiền thay bộ chăn ga đã quá cũ... Có anh trong các buổi
nhậu cứ hô hào bạn bè uống Hennessy, Chivas... thoải mái, đồ ăn đắt tiền
gọi đầy bàn cuối buổi còn nguyên cũng chẳng thèm mang về, nhưng khi vợ
bảo đưa tiền mua sữa cho con thì lục túi trên túi dưới chẳng ra được
đồng nào. Biết là phí, là vung tay quá trán nhưng họ cảm thấy không thế
không được, thể diện đàn ông lớn lắm, không gì ê mặt bằng thua thằng
khác...

Có lẽ, ở một khía cạnh nào đó, không chịu thua kém
người khác là một tâm lý tích cực, nó thúc đẩy người ta cạnh tranh, phấn
đấu vượt qua chính mình, giúp xã hội ngày càng phát triển. Nhưng đó là
khi người ta sợ thua kém nhau về trình độ, năng lực, phẩm cách, về mức
độ thành đạt thực sự. Nhưng buồn thay, bây giờ nhiều người chỉ sợ mình
thua kẻ khác những vàng son đắp điếm bên ngoài mà thôi, và để có cái
iPhone cùng lướt web với thiên hạ, dù có phải ăn cơm chan mắm họ cũng
cam lòng.